![](/_next/image?url=https%3A%2F%2Ftimor-strapi.linkwithus.pt%2Fuploads%2FIdoso_H_6a2df8854e.jpg&w=3840&q=75)
Pensaun Vellise
Vellise sira-nia benefísiu mak hirak-ne’ebé no sira serve ba saida?
Pensaun Vellise nia objetivu mak substitui rendimentu traballu (saláriu) traballadór sira-nian ne’ebé atinje idade mínima fiksadu legalmente hanesan adekuada hodi hapara ezersísiu atividade profisionál no, tan ne’e, pára servisu.
Sé mak bele benefisia husi Pensaun Vellise?
Pensaun Vellise disponível ba sidadaun sira ne’ebé inklui iha rejime kontributivu no ba traballadór sira ne’ebé kontribui ba rejime kontributivu (la haree ba setór atividade, públiku ka privadu), bainhira kumpre ona kondisaun asesu.
Traballadór Estadu nian ne’ebé uluk inklui ona iha rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian (iha vigór husi loron 20 fulan maiu tinan 2002 to’o iha loron 30 fulan setembru tinan 2017) mós benefisia husi Pensaun Vellise:
- Karik to’o iha loron 30 fulan setembru tinan 2017 sira kumpre ona kondisaun asesu ba pensaun vellise (prazu garantia no idade) no rekér ona pensaun, no aplika tiha ona kálkulu no regra sira husi rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian de’it atu kalkula sira-nia pensaun vellise, no hirak-ne’e sei laiha alterasaun
- Karik to’o iha loron 30 fulan setembru tinan 2017 sira kumpre ona kondisaun asesu ba pensaun vellise (prazu garantia no idade) maibé sira seidauk rekér pensaun no sira mantein sira-nia atividade, pensaun sei kalkula tuir fórmula kálkulu rejime tranzitóriu nian de’it (grupu fexadu) (ligasaun ba tabela C, iha kraik)
- Karik iha loron 1 fulan outubru tinan 2017 sira mantein atividade profisionál no hahú kontribui ba rejime kontributivu jerál (la haree ba setór atividade, públiku ka privadu), kálkulu ba sira-nia pensaun vellise sei konsidera tempu no remunerasaun ne’ebé sira simu durante períodu ne’ebé vigora rejime tranzitóriu nian (husi loron 20 fulan maiu tinan 2002 to’o iha loron 30 fulan setembru tinan 2017) no durante períodu vijénsia husi rejime kontributivu jerál (hahú husi loron 1 fulan outubru tinan 2017)
Pensaun Sosiál Ba Idozu Sira – Rejime Naun-Kontributivu
Pensaun vellise husi rejime naun-kontributivu naran Pensaun Sosiál Vellise mak pensaun mensál ida ho osan ne’ebé fó ba sidadaun nasionál, residente iha Timor-Leste, ne’ebé la inklui iha rejime kontributivu, no ne’ebé atinje ona pelumenus idade mínima ne’ebé fiksadu legalmente hod bele asesu ba pensaun vellise nian: agora daudaun, tinan 60.
Aplika ba sidadaun nasionál sira residente iha Timor-Leste, ne’ebé la inklui iha rejime kontributivu.
- Iha nasionalidade timoroan no hela iha territóriu nasionál iha data aprezentasaun rekerimentu nian
- La inklui iha rejime kontributivu (laiha kontribuisaun ka nia kontribuisaun la sufisiente)
- Idade hanesan la boot liu ho idade ne’ebé fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise: agora daudaun, tinan 60
- Rekér pensaun sosiál vellise:
- Preenxe no entre formuláriu rekerimentu ba pensaun sosiál vellise
- Aneksa Deklarasaun rezidénsia nian iha territóriu nasionál, husi xefe suku
- Sidadaun rasik
- Sidadaun nia reprezentante legál
- Estadu, bainhira sidadaun la kapás ka interditu no laiha reprezentante legál
Rekerimentu pensaun sosiál vellise bele halo iha momentu saida de’it hafoin kompleta idade mínima ne’ebé fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise nian (agora daudaun, tinan 60), no laiha prazu másimu.
Pensaun sosiál vellise hahú husi fulan ida ne’ebé simu rekerimentu ne’ebé preenxidu no bainhira halibur kondisaun asesu ba pensaun.
- Prezensialmente iha postu atendimentu Seguransa Sosiál nian, iha Díli, iha munisípiu sira no iha RAEOA
Ka
- Liuhusi email ba seguranca.socialtl@gmail.com (rekerimentu ne’ebé haruka email tenke preenxe loloos, asina no inklui aneksu sira hotu – rekerimentu no aneksu dijitalizadu)
Ka
- Online (kria hela daudaun)
Montante mensál pensaun sosiál vellise kalkula liuhusi fórmula tuirmai ne’e:
PS = LP x 30 |
PS= montante mensál pensaun sosiál
LP= valór diáriu husi limiar internasionál kiak nian ne’ebé Banku Mundial determina
30 mak númeru loron fulan ida nian.
Agora daudaun, LP mak 1,9 USD, no montante atual PS mak 57 USD fulan-fulan (1,9 USD x loron 30 = 57 USD)
Pagamentu ba pensaun sosiál vellise mensál, no sura fulan 12 tinan-tinan
Pensaun sosiál vellise selu fulan-fulan (fulan 12) to’o akontese situasaun ida hanesan tuirmai ne’e:
- Benefisiáriu mate
- Lakon nasionalidade timoroan
- Alterasaun fatin residénsia benefisiáriu nian ba estranjeiru
- Ezersísiu atividade profissional nian
- Inkumprimentu kona-ba devér benefisiáriu sira-nian ba períodu boot liu loron 120
- Presta deklarasaun falsu ka omisaun ne’ebé iha rezultadu ba atribuisaun ka manutensan pensaun sosiál nian ho maneira indevida
Pensaun sosiál ba Idozu sira labele akumula ho rendimentu traballu ka kualkér atividade seluk
Pensaun Vellise – Rejime Kontributivu Jerál
Pensaun vellise rejime kontributivu jerál nian mak pensaun mensál ida ho osan ne’ebé fó ba traballadór sira (kontribuinte) ne’ebé atinje ona pelumenus idade mínima fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise (agora daudaun, tinan 60) no ne’ebé kumpre ona kondisaun asesu sira-nian.
Apliika ba traballadór sira hotu ne’ebé inklui de’it iha rejime kontributivu jerál, inklui traballadór sira husi setór privadu, traballadór sira ne’ebé halo adezaun fakultativa ba rejime jerál, no traballadór sira husi setór públiku ne’ebé hahú sira-nia funsaun profisionál depoizde loron 1 fulan outubru tinan 2017 (no, tan ne’e, sira nunka inklui iha rejime tranzitóriu).
- Inskritu ona iha Rejime Kontributivu Seguransa Sosiál nian
- Idade hanesan ka boot liu ho idade ne’ebé fiksadu ona hodi asesu ba pensaun vellise: agora daudaun, tinan 60
- Kumpre prazu garantia:
- Prazu garantia ida-ne’ebé:
- fulan 60 (tinan 5) kontribuisaun (husi tinan 2017 to’o tinan 2022)
- fulan 66 (tinan 5,5) kontribuisaun (iha tinan 2023)
- fulan 72 (tinan 6) kontribuisaun (iha tinan 2024)
- fulan 78 (tinan 6,5) kontribuisaun (iha tinan 2025)
- fulan 84 (tinan 7) kontribuisaun (iha tinan 2026)
- fulan 90 (tinan 7,5) kontribuisaun (iha tinan 2027)
- fulan 96 meses (tinan 8) kontribuisaun (iha tinan 2028)
- fulan 102 (tinan 8,5) kontribuisaun (iha tinan 2029)
- fulan 108 (tinan 9) kontribuisaun (iha tinan 2030)
- fulan 114 (tinan 9,5) kontribuisaun (iha tinan 2031)
- fulan 120 (tinan 10) kontribuisaun (hahú iha tinan 2032)
- Oinsá atu kalkula prazu de garantia:
- Prazu garantia inklui:
- períodu kontribuisaun iha rejime jerál Seguransa Sosiál nian iha Timor-Leste
- períodu ne’ebé servisu durante rejime tranzitóriu Seguransa Sosiál nian (ba traballadór Estadu sira-nian de’it)
- períodu kontribuisaun iha rejime Seguransa Sosiál iha estranjeiru, ne’ebé inklui iha akordu internasionál sira, bainhira laiha sobrepozisaun
- loron hirak-ne’ebé traballadór simu subsídiu parentalidade
- Prazu garantia inklui:
- Prazu garantia ida-ne’ebé:
- Oinsá atu rekér pensaun vellise:
- Preenxe no entrega formuláriu rekerimentu ba pensaun vellise
- Karik iha períodu kontribuisaun iha estranjeiru tenke aneksa deklarasaun kona-ba situasaun kontributiva iha estranjeiru.
- Benefisiáriu/titulár
- Reprezentante legál benefisiáriu nian
Rekerimentu pensaun vellise bele halo iha momentu saida de’it hafoin kompleta idade mínima ne’ebé fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise (agora daudaun, tinan 60).
Rekerimentu bele aprezenta ho antesedénsia másima fulan 3 molok data ne’ebé benefisiáriu hakarak pensaun hahú.
Laiha prazu másimu hodi aprezenta rekerimentu.
Pensaun vellise hahú husi data aprezentasaun rekerimentu, bainhira kumpre ona kondisaun asesu, ka, ba situasaun hirak-ne’ebé aprezenta rekerimentu entesipadamente, hahú husi data ida-ne’ebé benfisiáriu hatudu atu hahú pensaun.
- Prezensialmente iha postu atendimentu Seguransa Sosiál nian, iha Díli, iha munisípiu sira no iha RAEOA
Ka
- Prezensialmente iha Konsuladu ka iha Embaixada Timor-Leste iha estranjeiru
Ka
- Liuhusi email ba seguranca.socialtl@gmail.com (rekerimentu ne’ebé haruka email tenke preenxe loloos, asina no inklui aneksu sira hotu – rekerimentu no aneksu dijitalizadu)
Ka
- Online (kria hela daudaun)
Montante mensál pensaun vellise kalkula liuhusi fórmula tuirmai ne’e:
P = R x N/360 |
P = Valór Mensál Pensaun nian
R = Remunerasaun Referénsia, mak média husi remunerasaun ne’ebé rejistadu ona no revalorizadu husi fulan 120 karreira kontributiva nian tomak
Karik kontribuisaun sira la to’o fulan 120, remunerasaun referénsia define husi R/n no R mak totál remunerasaun ne’ebé rejistadu ona no n mak númeru fulan ne’ebé korresponde.
N = Númeru fulan ne’ebé ho rejistu remunerasaun (limite másimu fulan 360)
360 = Númeru fulan ba karreira kontributiva kompleta (tinan 30)
Pagamentu pensaun vellise mensál, no sura fulan 13 tinan-tinan (inklui fulan adisionál nian-ida iha dezembru, ekivalente ba fulan 13.0)
Valór mínimu pensaun vellise:
Pensaun vellise iha valór mínimu aseguradu tuir esforsu kontributivu ne’ebé realiza ona:
- fulan 120 husi kontribuisaun rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala rua (2x);
- Entre fulan 121 no 240 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala tolu (3X);
- Entre fulan 241 no 360 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala (4x).
Garantia valór mínimu pensaun vellise signifika katak, bainhira kálkulu normal pensaun nia rezultadu kiik liu montante mínimu aseguradu, benefisiáriu iha direitu ba nia pensaun akrexida ho komplementu sosiál ho valór nesesáriu hodi kompleta montante mínimu pensaun aseguradu.
Pensaun vellise selu mensalmente (fulan 13) ho maneira vitalísia, to’o benefisiáriu mate.
Seguransa Sosiál selu pensaunvellise fulan-fulan, tuir data tuirmai:
- Karik traballadór rekér pensaun to’o iha dia 15, sei selu iha loron 25 fulan ida-ne’ebá nian.
- Karik traballadór rekér pensaun entre dia 16 no loron ikus fulan nian, sei selu iha fulan tuirmai.
Pensaun vellise bele akumula ho rendimentu servisu nian.
Maibé, karik pensionista sira ne’ebé mantein sira-nia atividade hala’o sira-nia funsaun iha Estadu, pagamentu pensaun vellise hetan suspensaun durante períodu ne’ebé nia hala’o hela funsaun hirak-ne’e.
Pensaun Vellise – Rejime Tranzitóriu – Grupu Fexadu
Pensaun vellise husi rejime tranzitóriu mak pensaun mensál ida ho osan ne’ebé fó ba traballadór Estadu nian (kontribuinte) ne’ebé atinje ona pelumenus idade mínima fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise (agora daudaun, tinan 60) no ne’ebé kumpre ona kondisaun asesu sira-nian.
Aplika ba traballadór Estadu sira-nian (la inklui kontratadu sira) ne’ebé iha loron 1 fulan outubru tinan 2017 (bainhira tama iha vigor rejime kontributivu jerál foun) halibur ona kondisaun asesu ba pensaun vellise rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian, maibé seidauk rekér pensaun no mantein sira nia atividade.
- Tenke traballadór Estadu nian no uluk inklui ona iha rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian (la inklui kontratadu sira), ne’e katak, kumpre ona tempu servisu durante períodu vijénsia rejime tranzitóriu Seguransa Sosiál nian (entre loron 20 fulan maiu tinan 2002 no loron 30 fulan setembru tinan 2017)
- Iha loron 1 fulan outubru tinan 2017 kumpre ona pelumenus idade tinan 60
- Iha loron 1 fulan outubru tinan 2017 kumpre ona prazu garantia: fulan 108 servisu nian
- Rekér pensaun vellise:
- Preexe no entrega formuláriu rekerimentu ba pensaun vellise;
- Entrega lista remunerasaun no tempu servisu nian, ne’ebé foti iha autoridade kompetente.
- Benefisiáriu/titulár
- Reprezentante legál benefisiáriu nian
- Rekerimentu ba pensaun vellise bele halo iha momentu saida de’it, laiha prazu másimu ba aprezentasaun.
- Pensaun vellise hahú husi data aprezentasaun rekerimentu nian, bainhira kumpre ona kondisaun asesu sira-nian.
- Prezensialmente iha postu atendimentu Seguransa Sosiál nian, iha Díli, iha munisípiu sira no iha RAEOA
Ka
- Prezensialmente iha Konsuladu ka iha Embaixada Timor-Leste iha estranjeiru
Ka
- Liuhusi email ba seguranca.socialtl@gmail.com (rekerimentu ne’ebé haruka email tenke preenxe loloos, asina no inklui aneksu sira hotu – rekerimentu no aneksu dijitalizadu)
Ka
- Online (kria hela daudaun)
Pensaun vellise selu mensalmente (fulan 13) ho maneira vitalísia, to’o benefisiáriu mate.
Montante mensál pensaun vellise kalkula liuhusi fórmula tuirmai ne’e:
PV = SM x 0,75 |
PV = Valór Mensál Pensaun Vellise
SM = Valór saláriu médiu husi karreira tomak iha rejime tranzitóriu
Pagamentu pensaun vellise mensál, no sura fulan 13 tinan-tinan (inklui fulan adisionál nian-ida iha dezembru, ekivalente ba fulan 13.º)
Valór mínimu pensaun vellise:
Pensaun vellise iha valór mínimo aseguradu tuir esforsu kontributivu ne’ebé realiza ona:
- fulan 120 husi kontribuisaun rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala rua (2x);
- Entre fulan 121 no 240 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala tolu (3X);
- Entre fulan 241 no 360 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala (4x).
Garantia valór mínimu pensaun vellise signifika katak, bainhira kálkulu normal pensaun nia rezultadu kiik liu montante mínimu aseguradu, benefisiáriu iha direitu ba nia pensaun akrexida ho komplementu sosiál ho valór nesesáriu hodi kompleta montante mínimu pensaun aseguradu.
Seguransa Sosiál selu pensaun vellise fulan-fulan, tuir data tuirmai:
- Karik traballadór rekér pensaun to’o iha dia 15, sei selu iha loron 25 fulan ida-ne’ebá nian.
- Karik traballadór rekér pensaun entre dia 16 no loron ikus fulan nian, sei selu iha fulan tuirmai.
Pensaun vellise bele akumula ho rendimentu servisu nian. Maibé, karik pensionista sira ne’ebé mantein sira-nia atividade no hala’o sira-nia funsaun iha Estadu, pagamentu pensaun vellise suspende durante períodu ne’ebé hala’o hela funsaun hirak-ne’e.
Pensaun Vellise – Integrasaun Husi Rejime Tranzitóriu Iha Rejime Kontributivu Jerál
Pensaun Vellise rejime kontributivu jerál nian mak pensaun mensál ida ho osan ne’ebé fó ba traballadór sira (kontribuinte) ne’ebé atinje ona pelumenus idade mínima fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise (agora daudaun, tinan 60) no ne’ebé kumpre ona kondisaun asesu sira-nian.
Aplika ba traballadór Estadu nian ne’ebé kumpre ona tempu servisu durante períodu ne’ebé rejime tranzitóriu iha vigór (husi loron 20 fulan maiu tinan 2002 to’o iha loron 30 fulan setembru tinan 2017) no durante períodu vijénsia rejime kontributivu jerál (hahú husi loron 1 fulan outubru tinan 2017).
Kálkulu ba pensaun vellise sei konsidera tempu no remunerasaun sira ne’ebé simu ona durante períodu rua ne’ebá.
- Tenke traballadór Estadu nian ne’ebé inklui ona iha rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian (la inklui kontratadu sira), ne’e katak, kumpre ona tempu servisu balun durante períodu vijénsia rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian (entre loron 20 fulan maiu tinan 2002 no loron 30 fulan setembru tinan 2017)
- Inskritu ona iha Rejime Kontributivu Seguransa Sosiál nian
- Idade hanesan ka boot liu ho idade ne’ebé fiksadu ona hodi asesu ba pensaun vellise: agora daudaun, tinan 60
- Kumpre prazu garantia:
- Prazu garantia ida-ne’ebé:
- fulan 60 (tinan 5) kontribuisaun (husi tinan 2017 to’o tinan 2022)
- fulan 66 (tinan 5,5) kontribuisaun (iha tinan 2023)
- fulan 72 (tinan 6) kontribuisaun (iha tinan 2024)
- fulan 78 (tinan 6,5) kontribuisaun (iha tinan 2025)
- fulan 84 (tinan 7) kontribuisaun (iha tinan 2026)
- fulan 90 (tinan 7,5) kontribuisaun (iha tinan 2027)
- fulan 96 meses (tinan 8) kontribuisaun (iha tinan 2028)
- fulan 102 (tinan 8,5) kontribuisaun (iha tinan 2029)
- fulan 108 (tinan 9) kontribuisaun (iha tinan 2030)
- fulan 114 (tinan 9,5) kontribuisaun (iha tinan 2031)
- fulan 120 (tinan 10) kontribuisaun (hahú iha tinan 2032)
- Oinsá atu kalkula prazu de garantia:
- O prazu de garantia inklui:
- períodu kontribuisaun iha rejime jerál Seguransa Sosiál nian iha Timor-Leste
- períodu ne’ebé servisu durante rejime tranzitóriu Seguransa Sosiál nian (ba traballadór Estadu sira-nia de’it)
- períodu kontribuisaun iha rejime Seguransa Sosiál iha estranjeiru, ne’ebé inklui iha akordu internasionál sira, bainhira laiha sobrepozisaun
- loron hirak-ne’ebé traballadór simu subsídiu parentalidade
- O prazu de garantia inklui:
- Prazu garantia ida-ne’ebé:
- Oinsá atu rekér pensaun ba Idozu sira:
- Preenxe no entrega formuláriu rekerimentu ba pensaun vellise
- Entrega lista remunerasaun no tempu servisu nian, husi autoridade kompetente sira
- Karik iha períodu kontribuisaun iha estranjeiru tenke aneksa deklarasaun kona-ba situasaun kontributiva iha estranjeiru.
- Benefisiáriu/titulár
- Reprezentante legál benefisiáriu nian
Rekerimentu ba pensaun vellise bele halo iha momentu saida de’it hafoin kompleta idade mínima ne’ebé fiksadu legalmente hodi bele asesu ba pensaun vellise (agora daudaun, tinan 60).
Rekerimentu bele aprezenta ho antesedénsia másima fulan 3 molok data ne’ebé benefisiáriu hakarak reporta pensaun nian hahú.
Laiha prazu másimu hodi aprezenta rekerimentu.
Pensaun vellise hahú husi data aprezentasaun rekerimentu, bainhira kumpre ona kondisaun asesu, ka, ba situasaun hirak-ne’ebé aprezenta rekerimentu antes, hahú husi data ida-ne’ebé benfisiáriu hatudu atu hahú pensaun.
- Prezensialmente iha postu atendimentu Seguransa Sosiál nian, iha Díli, iha munisípiu sira no iha RAEOA
Ka
- Prezensialmente iha Konsuladu ka iha Embaixada Timor-Leste iha estranjeiru
Ka
- Liuhusi email ba seguranca.socialtl@gmail.com (rekerimentu ne’ebé haruka email tenke preenxe loloos, asina no inklui aneksu sira hotu – rekerimentu no aneksu dijitalizadu)
Ka
- Online (kria hela daudaun)
Kálkulu husi montante mensál ba pensaun vellise ba benefisiáriu husi rejime tranzitóriu Seguransa Sosiál nian ne’ebé integradu iha rejime kontributivu jerál seguransa sosiál la hanesan tanba depende benefisiáriu kumpre ka la kumpre prazu garantia hodi bele asesu ba pensaun vellise iha rejime tranzitóriu (fulan 108).
1. BA BENEFISIÁRIU SIRA NE’EBÉ KUMPRE ONA PRAZU GARANTIA HODI ASESU BA PENSAUN VELLISE IHA REJIME TRANZITÓRIU
Montante mensál ba pensaun vellise kalkula liuhusi fórmula tuirmai ne’e:
Pf = P + F P = P1 x Y1 x Z + P2 x Y2 F = P2 x 0,35% x N2 |
Pf = Valór Mensál Pensaun Final nian (limite másimu ekivalente ba montante R)
P = Valór Mensál Pensaun estatutária unifikada, husi servisu ne’ebé kumpre ona iha rejime tranzitóriu no iha rejime jerál
P1 = Parsela pensaun ne’ebé korresponde ba tempu servisu iha rejime tranzitóriu (to’o iha loron 1 fulan outubru tinan 2017), kalkula tuir fórmula kálkulu rejime tranzitóriu nian: P1 = SM x 0,75; SM mak valór saláriu mediu ne’ebé hetan durante tempu servisu iha rejime tranzitóriu
P2 = Parsela pensaun ne’ebé korresponde ba períodu ho rejistu remunerasaun iha rejime kontributivu jerál (hahú husi loron 1 fulan outubru tinan 2017), ne’ebé kalkula tuir fórmula kálkulu rejime jerál nian, no kontabiliza karreira tomak (N = N1 tempu servisu iha rejime tranzitóriu + N2 tempu ho rejistu remunerasaun iha rejime jerál; limite másimu N nian mak fulan 360, ne’ebé korresponde ba karreira ida kompleta) no remunerasaun referénsia rejime jerál nian (R, mak husi média ba totál remunerasaun ne’ebé rejistadu ona no revalórizadu husi fulan 120 karreira kontributiva iha rejime jerál nian ne’ebé di’ak liu): P2 = R x N/360
Y1 = Ponderador kona-ba tempu servisu nian iha rejime tranzitóriu (N1), relasiona ho karreira tomak benefisiáriu nian (N=N1+N2): Y1= N1/N1+N2
Z = Ponderador kona-ba tempu servisu nian iha rejime tranzitóriu (N1), relasiona ba tempu másimu traballu nian ne’ebé posível iha rejime ne’ebá (173 meses): Z=N1/173
Y2 = Ponderador ba tempu servisu nian iha rejime kontributivu jerál (N2), relasiona ho karreira tomak benefisiáriu nian (N=N1+N2): Y2= N2/N1+N2
F = Fatór kompensasaun, ne’ebé permite valoriza mensalmente esforsu kontributivu nian: F = P2 x 0,35% x N2
Karik kontribuisaun sira la to’o fulan 120, remunerasaun referénsia define husi R/n no R mak totál remunerasaun rejistadu ona no n mak númeru fulan ne’ebé korresponde.
Pagamentu pensaun vellise mensál, no sura fulan 13 tinan-tinan (inklui fulan adisionál nian-ida iha dezembru, ekivalente ba fulan 13.0)
Valór mínimu pensaun Vellise:
Pensaun vellise iha valór mínimo aseguradu tuir esforsu kontributivu ne’ebé traballadór realiza ona:
- fulan 120 husi kontribuisaun rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala rua (2x);
- Entre fulan 121 no 240 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala tolu (3X);
- Entre fulan 241 no 360 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala (4x).
Garantia valór mínimu pensaun vellise signifika katak, bainhira kálkulu normal pensaun nia rezultadu mak kiik liu montante mínimu aseguradu, benefisiáriu iha direitu ba nia pensaun akrexida ho komplementu sosiál ho valór nesesáriu hodi kompleta montante mínimu pensaun aseguradu.
2. BA BENEFISIÁRIU SIRA NE’EBÉ LA KUMPRE PRAZU GARANTIA HODI ASESU BA PENSAUN VELLISE IHA REJIME TRANZITÓRIU
Montante mensál pensaun vellise kalkula liuhusi fórmula tuirmai ne’e:
P3 = Rt x N/360 |
P3 = Valór Mensál Pensaun nian (limite másimu ekivalente ba montante Rt)
Rt = Remunerasaun Referénsia, mak média husi remunerasaun rejistadu ona no revalorizadu husi fulan 120 karreira kontributiva nian tomak
Karik kontribuisaun sira la to’o fulan 120, remunerasaun referénsia define husi R/n no R mak totál remunerasaun rejistadu ona no n mak númeru fulan ne’ebé korresponde.
N = Númeru fulan ne’ebé ho rejistu remunerasaun (limite másimu fulan 360)
360 = Númeru fulan ba karreira kontributiva kompleta (tinan 30)
Pagamentu pensaun vellise mensál, no sura fulan 13 tinan-tinan (inklui fulan adisionál nian-ida iha dezembru, ekivalente ba fulan 13.º)
Valór mínimu pensaun vellise:
Pensaun vellise iha valór mínimu aseguradu tuir esforsu kontributivu ne’ebé realiza ona:
- fulan 120 husi kontribuisaun rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala rua (2x);
- Entre fulan 121 no 240 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala tolu (3X);
- Entre fulan 241 no 360 husi kontribuisaun ne’ebé rejistadu ona = pensaun mínima ho valór ekivalente ba valór pensaun sosiál nian dala (4x).
Garantia valór mínimu pensaun vellise signifika katak, bainhira kálkulu normal pensaun nia rezultadu mak kiik liu montante mínimu aseguradu, benefisiáriu iha direitu ba nia pensaun akrexida ho komplementu sosiál ho valór nesesáriu hodi kompleta montante mínimu pensaun aseguradu.
Pensaun vellise selu mensalmente (fulan 13) ho maneira vitalísia, to’o benefisiáriu mate.
Seguransa Sosiál selu pensaun vellise fulan-fulan, tuir data tuirmai:
- Karik traballadór rekér pensaun to’o iha dia 15, sei selu iha loron 25 fulan ida-ne’ebá nian.
- Karik traballadór rekér pensaun entre dia 16 no loron ikus fulan nian, sei selu iha fulan tuirmai.
Pensaun vellise bele akumula ho rendimentu servisu nian. Maibé, karik pensionista sira ne’ebé mantein sira-nia atividade hala’o sira-nia funsaun iha Estadu, pagamentu pensaun vellise sei hetan suspensaun durante períodu ne’ebé nia hala’o hela funsaun hirak-ne’e.